Z lilijką przez lata

Pierwsza sokołowska drużyna harcerska powstała w roku 1915 w czteroklasowym gimnazjum męskim i żeńskim, które 10 lat później zostały przekazane przez sokołowski sejmik księżom salezjanom.

Pierwsza sokołowska drużyna harcerska powstała w roku 1915 w czteroklasowym gimnazjum męskim i żeńskim, które 10 lat później zostały przekazane przez sokołowski sejmik księżom salezjanom.

W 1920 roku grupa harcerzy z drużyny im. Tadeusza Kościuszki z gimnazjum, pod dowództwem ks. Antoniego Święcickiego wzięła ochotniczo udział w wojnie polsko?bolszewickiej. Nie powróciło z niej siedmiu harcerzy. Byli to: J. Włodarczyk, J. Geomet, W. Pawlik, A. Mastalerczuk, M. Danielak, C. Redke i M. Leszczyński.

Ich portrety i nazwiska zachowały się w albumie państwa Perłowskich, udostępnionym przez dh Zofię Kowalską. Przed 1939 rokiem portrety tych harcerskich bohaterów wraz z tablica pamiątkową wmurowane zostały w holu Gimnazjum Salezjańskiego, mieszczącego się w budynku byłego Zakładu Doskonalenia Zawodowego przy ul. Ks. Bosko.

Uczczono ks. Brzóskę

W 1921 roku członkowie starszoharcerskiego koła wystąpili z wnioskiem do rady miejskiej o wyznaczenie lokalizacji pod budowę pomnika gen. ks. Stanisława Brzóski i jego adiutanta Franciszka Wilczyńskiego, by w 60 rocznicę ich śmierci mógł zostać odsłonięty. W lutym 1922 roku na posiedzeniu rady ustalono, że pomnik zostanie ustawiony w miejscu stracenia obu bohaterów oraz powołano komitet budowy pomnika, w skład którego weszli między innymi harcerscy wnioskodawcy dh Wacław Leszczyński i ks. Antoni Święcicki.

W latach 1926-1933 hufcem męskim kierowali Stanisław Olędzki i Antoni Rostek. Po 1936 roku hufcem żeńskim kierowała: Kazimiera Jezierska, Adela Kołodziejczyk i Aleksandra Baltaziuk, a hufcem męskim: Stanisław Olędzki, Witold Mazurkiewicz, Henryk Wasilczuk i Wincenty Dziurzyński.

Wojenna przerwa

Działalność harcerską i pracę drużyn harcerskich przerwał wybuch II wojny światowej i okupacja hitlerowska. Z relacji naocznych świadków dh Ireny Jaworowskiej, Kazimierza Miłobędzkiego, Michała Woźniaka i Tadeusza Jastrzębskiego wiemy, że w pierwszych dniach tragicznego września 1939 roku na stacji kolejowej PKP harcerze prowadzili dożywianie żołnierzy i uchodźców z zachodnich regionów kraju. Prowadzili też punkt sanitarny. Po ciężkim bombardowaniu miasta 7 września pomagali w transporcie rannych żołnierzy i cywilów do szpitala.

Kazimierz Miłobędzki, w swojej osobistej relacji podaje, że po uruchomieniu gimnazjum księży Salezjanów w 1945 roku wznowiła pracę drużyna harcerska zorganizowana przez ks. Kazimierza Popławskiego. Komendantem hufca męskiego został hm. Michał Woźniak, jego zastępcą Kazimierz Miłobędzki, a członkami komendy hufca Tadeusz Jastrzębski, Henryk Banaszek, Tadeusz Ostachowicz, Henryk Grzymała i Marian Steć. Komendantką hufca żeńskiego została dh Adela Kołodziejczyk. Komendę tworzyli: Aleksandra Baltaziuk, Stanisława Remiszewska, Lucyna Chmielewska i Barbara Okólska.

Lata sześćdziesiąte

W lipcu 1960 roku harcerze starsi i instruktorzy wzięli udział w Ogólnopolskim Zlocie Grunwaldzkim. Zlot inaugurował obchody 1000-lecia Państwa Polskiego w 550-tą rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Rozwijało się harcerstwo wiejskie. 27 maja 1962 roku ówczesny komendant hufca hm. Zygmunt Grzechnik na uroczystym apelu w imieniu harcerek i harcerzy odebrał sztandar dla sokołowskiego hufca.

Podczas odsłonięcia w 1964 roku pomników w Treblince, w miejscu kaźni Żydów i w miejscu obozu pracy Polaków, harcerze naszego hufca pełnili tam służbę porządkową. Podczas podjętej w 1966 roku kampanii ?Bohater? hufiec kierowany przez hm. Wandę Wierzchowską przyjął na zlocie w Treblince imię Janusza Korczaka.

Lata 70. i 80.

Szczególną rolę w środowisku młodzieży starszej odegrał wtedy Młodzieżowy Krąg Instruktorski działający w latach 1972-1989, którym kolejno kierowali Elżbieta Gołoś, Mirosława Sobolewska i Cezary Popowski.

W 1975 roku w ślad za reformą administracyjną kraju likwidującą powiaty, utworzono hufce gminne. Podział harcerstwa na małe gminne hufce nie został w wielu środowiskach zaakceptowanych ostatecznie. Doszło do tego dopiero we wrześniu 1986 roku.

Na początku lat osiemdziesiątych w wyniku rozmów i wsparcia wielu życzliwych harcerstwu osób, ówczesny naczelnik miasta Marian Włodarczyk oraz proboszcz parafii św. Jana Bosko ks. Kazimierz Olędzki podjęli decyzję przekazania hufcowi budynków po warsztatach szkolnych ZDZ. Uroczyste otwarcie Domu Harcerza przy ul. ks. Bosko 3 nastąpiło dopiero 21 listopada 1987 roku. W 1989 roku ks. Stanisław Kadziński z parafii św. Jana Bosko został mianownay kapelanem sokołowskiego hufca. Utworzenie duszpasterstwa harcerskiego w sokołowskim hufcu wyprzedziło znacznie jego odnowę w innych środowiskach.

Obozowe życie

Dużą rolę w działalności sokołowskiego harcerstwa odgrywało obozownictwo. Ze wspomnień hm. Michała Woźniaka wiemy o zorganizowanych obozach:

w roku 1926 w Sabniach, w lesie państwa Moniuszków, właścicieli tamtejszego majątku, rodziny wspierającej działalność harcerzy,

rok 1928 to obóz męski w Ceranowie,

rok 1930 obóz koedukacyjny w Tokarach,

rok 1931 obóz męski hufca Sokołów i Węgrów w Łazach,

rok 1935 obóz żeński w Łazach,

rok 1936, 1937, 1938 w Sabniach obozy męskie i żeńskie.

Obozy były podsumowaniem całorocznej pracy harcerek i harcerzy. Były też często nagrodą za dobrą i aktywną pracę. W tym czasie wypoczynek dzieci i młodzieży w formie wyjazdowej był mało rozpowszechniony. Harcerstwo stanowiło wyjątek.

Kto z działających harcerzy nie pamięta takich obozów jak:

Soczewce koło Gostynina ? rok 1960,

Serpelice 1961 i 1962 nad Bugiem,

Trelkowo 1963, 65,

Rudy koło Puław 1964,

Ruciane Nida 1966,

Krynki 1968,

obóz nad jeziorem Sajno koło Augustowa 1969,

Mołowiste nad Serwami 1970,

Rajgród 1971.

Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte to także rozwój Harcerskiej Akcji Letniej. Do dziś wspominane są obozy w miejscowościach: Zyzdrój w 1972, 73 i 74 roku, Dubowo 1975, 76 i 79, Płaska 1976, Mikaszówka 1978, Tabórz 1980,Purda 1981, Szumin 1982, Gąski 1983 i 84, Czarnucha nad jeziorem Sajnem 1985 do chwili obecnej, Bakałarzewo 1988, 89.

Zaczęto wyjeżdżać również do Niemiec, Słowacji, Wielkiej Brytanii i Grecji. Kolonie zuchowe organizowano w Gródku nad Bugiem, a zimowiska w górach.

Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte to czas rozwoju drużyn Nieprzetartego Szlaku. W szeregach naszej organizacji znalazły miejsce wszystkie dzieci. Tolerancji dla drugiego człowieka uczyli w Szkole Specjalnej tacy instruktorzy jak: Adam Talacha, Jerzy Marchel, Bożena Kapusta, Zofia Wyszyńska i Wanda Wojtkowska. Działalnością harcerską objęto również mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Wirowie, którą kierował hm. Krzysztof Woźniak.

+JERZY RABEK (WSPOMNIENIA SPISANE W 2005 R.)

GÓRNE ZDJĘCIE, FOT. J. PĘDICH - Tablica pamiątkowa w dawnym Gimnazjum Salezjańskim

DOLNE ZDJĘCIE, FOT. ARCHIWUM: Harcerki z Hufca Żeńskiego w roku 1949 podczas harcerskiego obozu w Kopicach

TEKST OPUBLIKOWANY W RAMACH CYKLU UPAMIĘTNIAJĄCEGO 100-LECIE SOKOŁOWSKIEGO HARCERSTWA (1915-2015)